Wszyscy powinniśmy być anarchist(k)ami
Alicja Beryt o "Fragmentach antropologii Anarchistycznej" Davida Graebera
Jeśli dotychczas jedynie cytowaliście Davida Graebera, skrzętnie omijając jego książki-cegły (ze szczególnym akcentem na Dług. Pierwsze pięć tysięcy lat oraz Pracę bez sensu), teraz macie okazję to zmienić.
Nowa publikacja Oficyny Bractwa Trojka to maksimum treści w zwartej formie. Znajdziecie w niej większość motywów, obecnych także w innych książkach autora. Krytykę kapitalizmu, rozważania o naturze procesu demokratycznego, wgląd w kondycję akademii, pojęcie rewolucji i akumulacji czynów rewolucyjnych.
Wspólny wątek stanowi także nacisk na obserwację praktyk różnych społeczności, kwestionowanie autorytetów oraz wskazanie małych kroków ku zmianom, które mogą się okazać skuteczniejsze, niż wielkie projekty. Otwierając książkę mamy pewność, że autor nie poprzestanie na teorii, ale pośrednio lub otwarcie będzie zachęcał do praktyk rewolucyjnych, które mogą przyjąć zaskakujące, czasami zupełnie niewinne formy.
Aby czerpać radość z lektury trzeba pomyśleć sobie jako o potencjalnej anarchistce. Zresztą etykiety nie są dla Graebera aż takie ważne. Autor zgrabnie odczarowuje -izmy przyglądając się raczej temu, jak działają, a nie jaką noszą nazwę. Czy mamy świadomość, że wychowujemy dzieci na komunistów, jeśli uczymy je pomocy wzajemnej i dzielenia się dobrami? Kiedy lekcje z dzieciństwa przestają być aktualne i dlaczego?
Autor nie byłby sobą gdyby tracił czas na szukanie źdźbła w oku bliźniego nie zajmując się belką w oku własnym. Zatem bierze pod lupę akademię. W końcu uniwersytet to fabryka, w której wytwarza się wiedzę, która z kolei wpływa na życie społeczeństw. Naiwnie byłoby sądzić, że ten zakład produkcyjny jest pozbawiony uprzedzeń, a jego pracownicy są zupełnie obiektywni. Mamy więc wątek o marksizmie i anarchizmie, jednak bez wsobnych treści, które zwykle charakteryzują tego typu rozważania. Graeber mówi do czytelnika tak, aby go rozumiał.
Osobny wątek to “Manifeściki”: o możliwości zorganizowania świata inaczej, o konieczności podejmowania ćwiczeń z wyobraźni, o pożytkach, które przynosi antropologia (dając przegląd i świadectwo możliwości zaistnienia systemów innych niż kapitalizm i demokracja parlamentarna).
Warto zauważyć, że o ile w innych książkach Graebera przykłady z badań antropologicznych, mnożone w nieskończoność często nużą lub drażnią, tu stanowią krótko i jasną ilustrację do stawianych tez.
Fragmenty antologii anarchistycznej nie mają być dziełem wielkim ani skończonym. To raczej zbiór szkiców, tropów i intuicji. Książka w moim odczuciu ma raczej zaintrygować, niż wyczerpać temat, co nie znaczy, że w zakresie poszukiwań Graeber nie poda nam wskazówek, czy nie zaproponuje argumentów mających przekonać ewentualnych niedowiarków. Choć powiedzmy sobie szczerze, w zakresie wymyślania „innego świata” nasze argumenty zawsze będą nie dość realne i poważne. Nie warto się tym przejmować. Poważni ludzie najczęściej rujnowali środowisko albo uzasadniali masowe mordy. Lepiej się wahać, niż być śmiertelnie pewnym.
Autor oferuje nam również zarys antropologii anarchistycznej – nieistniejącej nauki i obszary jej zainteresowań, które są intrygujące, nawet jeśli nie zamierzamy jej uprawiać. Po prostu stanowią niezwykle poruszający materiał do rozważań. Można dzięki nim zabłysnąć towarzysko, ale i pomyśleć dwa razy przed wrzuceniem głosu do urny. W części poświęconej Zasadom nieistniejącej nauki znajdziemy rozważania na temat państw i tworów niebędących państwami, noty o kapitalizmie i jego niewolniczej naturze. A także rozważania nad cierpieniem, głupotą, pracą, globalizacją i demokracją.
Davida Graebera nie ma już wśród nas. Odszedł 2 września 2020 roku zostawiając rzesze czytelników i czytelniczek na całym świecie pośród szalejącej pandemii i wykluwającego się nowego świata. Jaki on będzie, tego nie możemy być pewni. Ale wyobrażanie sobie lepszego świata jest naszym obowiązkiem, nawet, jeśli nie jesteśmy anarchistami.
Alicja Beryt
Książka ukazała się w serii Biblioteczka A-taku.
David Graeber, Fragmenty antropologii anarchistycznej, Oficyna Bractwo Trojka, Poznań 2021, przekład: Qrde, stron: 77